Özbekistan Hakkında

DEVLETİN ADI: Özbekistan Cumhuriyeti
BAŞKENTİ: Taşkent
YÜZÖLÇÜMÜ: 447.400 km2
NÜFUSU: 26.000.000
RESMİ DİLİ: Özbek Türkçesi
DİNİ: İslâmiyet
PARA BİRİMİ: Som

Coğrafyası Özbekistan Cumhuriyeti, Orta Asya’nın orta kesimindedir. Güneybatıdaki Ceyhun ile (Amuderya) kuzeydoğudaki Seyhun (Sırderya) ırmakları arasında uzanan toprakların büyük bölümünü kapsar. Kuzey ve kuzeybatıda Kazakistan, doğu ve güneydoğuda Kırgızistan ve Tacikistan, güneybatıda Türkmenistan, güneyde ise Afganistan’ın küçük bir bölümüyle çevrilidir. 1936’da kurulan Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti Özbekistan sınırları içindedir. Özbekistan, Karakalpakistan ile birlikte 13 bölgeye ayrılmıştır. Andican, Buhara, Cizzah, Kaşkaderya, Namangan, Semerkant, Surhanderya, Sırderya, Taşkent, Fergana, Harezm, Nevai ve Taşkent başşehir olmak üzere diğer şehirler bölge adlarını almışlardır. Yüzölçümü 447.400 Km2’dir.

Fizikî Yapı
Düz ve kurak batı kesimi Özbekistan topraklarının büyük kısmını meydana getirir. Kuzeybatıda yer alan alüvyonlu Turan Ovası, güneyde Kızılkum Çölü ile birleşir. Batıda yer alan Üstyurt Yaylası hafif dalgalı düz bir yüzeye sahiptir. Bölgenin en büyük özelliği alçak sıradağlar ve tuzlu bataklıklar, düdenler ve mağaralarla kaplı kapalı havzalardır. Ceyhun Deltası alüvyonlu topraklarla kaplıdır. Kızılkum Çölünün büyük bölümü ülke toprakları içinde kalır. Özbekistan’ın doğusu ise dağlıktır. Tanrı Dağlarının batı kesimlerini meydana getiren dağ silsileleri bölgeyi sınırlandırır. Bunlar Ugam, Pskem, Çatkal ve Kuramin sıradağlarıdır. Orta Asya’nın en büyük vadisi olan Fergana bu bölgededir. En önemli gölü Aral Gölüdür. Amuderya (Ceyhun) ve Sirderya (Seyhun) nehirleri dışında irili ufaklı 600 akarsu vardır.

Tabiî Kaynaklar
Madenler: Özbekistan yeraltı zenginlikleri yönünden önemli bir ülkedir. Gazlı, Carkak, Mubarak’ta doğalgaz, Fergana Vadisi ve Aşağı Surhanderya’da petrol, Angren’de kömür, Almalık ve Kaytaş’ta bakır, çinko, kurşun, molibden ve Muruntau’da bol miktarda altın yatakları vardır. Nuratav’dan çıkarılan Gazgan mermeri güzelliği ve dayanıklılığı ile meşhurdur.
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar: Ülke topraklarının % 12 gibi çok az kısmı ormanlarla kaplıdır. Batı kesimindeki düzlükler, havzalar ve dağ eteklerinde otsu bitkiler, tepelerde ise odunsu ve çalımsı bitkiler vardır.
Özbekistan’da genelde çölde yaşayan yabani hayvanlar çoğunluktadır. Dağlarda kurt, ayı, tilki, ceylan, antilop, çok sayıda kuş yaşar.

Nüfus ve Sosyal Hayat
26 milyona varan Özbekistan nüfusunu 60 kadar farklı etnik grup meydana getirir. Nüfusun % 71,4’ünü Özbekler, % 10.8’ini Ruslar, % 4’ünü Kazaklar, % 3,9’unu Tacikler, % 9.9’unu diğer etnik gruplar meydana getirir. Şehirleşme hızlı olmasına rağmen, Özbeklerin dörtte üçü kırsal kesimde oturur. Orta Asya’nın en büyük yerleşim merkezi olan Taşkent’te en çok yaşayan etnik grup Ruslardır. Özbekistan’ın en önemli şehirleri Semerkant, Buhara, Hive, Andican ve Hokand’dır.
Özbekistan’da eğitim ve kültür Rusya’nın etkisi olmasına rağmen büyük gelişme göstermiştir. Taşkent Üniversitesi 1920’de kurulmuştur. Günümüzde üniversite sayısı 46’ya ulaşmıştır. Orta öğretimin mecburi olduğu Özbekistan’da okuma-yazma oranı % 100’e yakındır. Özbekistan üniversiteleri büyük ilim merkezleridir.
Ruslar, Özbekistan’ı ele geçirdikten sonra Ruslaştırma metodu uyguladılar. Ruslaştırma metodu ise önce Rus dilini çok yaygın hâle getirmek şeklinde yürütüldü. Fakat buna rağmen bölge halkı kendi kimliğini muhafaza etmekte başarılı oldu. Özbekistan’ın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra dini yasaklar kaldırıldı ve birçok cami, mescit ve medrese açıldı ve dini faaliyetler belirgin bir şekilde arttı.
Özbekistan’ın Semerkant ve Buhara şehirleri tarih boyunca ilim ve kültür merkezi olmuştur. Bunun tesirleri günümüzde hâlâ devam etmektedir. Bu şehirlerde; Ebu Reyhan Birûnî, Mirza Uluğ Bey, Kâdızâde-i Rûmî, Abu Ali İbn-i Sina, Muhammed El-Farabi, Ali Kuşçu, Muhammad Al-Harezmi gibi âlim ve ilim adamları yetişmiştir.

Dil Özbekistan'ın devlet dili Özbekçe’dir. Özbek Türkçesi, Türk dilinin üç ana kolundan Türk dil grubuna ait olan Karluk (Doğu) grubunun en önemli kolu olup Çağatay Türkçesi’nin tabiî bir devamıdır. Bu yüzden Türkçe konuşarak anlaşmak mümkündür. Bağımsızlıktan sonra başlayan bir akımla, Özbekçe’deki Rusça veya Avrupa dillerinden alınmış kelimeler atılmaya başlanmıştır. Yabancı turistler Rusça biliyorlarsa Özbekistan'da kolaylıkla seyahat edebilirler ve büyük turistik merkezlerde İngilizce kullanabilirler.

Kaynak: sihirlihali.com dan alınmıştır.